Mundur i Prawo » KONIECZNOŚĆ WYZNACZENIA DORADCY DO SPRAW BEZPIECZEŃSTWA (DGSA) W TRANSPORCIE TOWARÓW NIEBEZPIECZNYCH DLA GABINETÓW STOMATOLOGICZNYCH

Podstawa prawna:

- ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz.U.2022.2147 t.j. z dnia 2022.10.20);
- ADR - Umowa europejska dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzoną w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. z 2011 r. poz. 641), wraz ze zmianami obowiązującymi od dnia ich wejścia w życie w stosunku do Rzeczypospolitej Polskiej, ogłoszonymi we właściwy sposób;

Teza: w obowiązującym stanie prawnym na przedsiębiorstwie, którego działalność obejmuje przewóz towarów niebezpiecznych albo związane z nim pakowanie, załadunek, napełnianie lub rozładunek, ciąży obowiązek wyznaczenia jednego lub więcej doradców do spraw bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych. Jednakże jeżeli przedsiębiorca ten nie wykonuje czynności związanych z pakowaniem, załadunkiem, napełnieniem lub rozładunkiem towarów niebezpiecznych a contrario należy wnioskować, że jest zwolniony z ww. obowiązku.

Uzasadnienie:
Zgodnie z przepisem 1.2 ADR nadawcą jest przedsiębiorstwo, które wysyła towary niebezpieczne, zarówno we własnym imieniu jak też w imieniu osoby trzeciej, a jeżeli operacja transportowa odbywa się na podstawie umowy przewozu, to za nadawcę uważa się to przedsiębiorstwo, które jest nadawcą, zgodnie z umową przewozu. Natomiast krajowa ustawa definiuje towar niebezpieczny jako materiał lub przedmiot, który zgodnie z ADR, RID lub ADN nie jest dopuszczony, odpowiednio, do przewozu drogowego, przewozu koleją lub przewozu żeglugą śródlądową albo jest dopuszczony do takiego przewozu na warunkach określonych w tych przepisach. Ustawodawca rozumie przez pojęcie przewozu drogowego towarów niebezpiecznych każde przemieszczenie towarów niebezpiecznych pojazdem po drodze publicznej lub po innych drogach ogólnodostępnych, z uwzględnieniem postojów wymaganych podczas tego przewozu oraz czynności związanych z tym przewozem.

Doradcą do spraw bezpieczeństwa w transporcie drogowym towarów niebezpiecznych, zgodnie z przepisem 1.8.3.7 i 1.8.3.8 ADR, może zostać każda osoba fizyczna, która odbędzie kurs, zda egzamin, zatwierdzony przez właściwą władzę Państwa-Strony ADR, a następnie otrzyma świadectwo przeszkolenia doradcy ważne dla transportu drogowego, również zatwierdzone przez taką władzę. W Polsce, szczegółowe wymagania w tym zakresie, wynikają z przepisów ustawy z dnia 19 października 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych oraz wydanego na jej podstawie: rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 7 maja 2015 r. w sprawie uzyskiwania świadectwa doradcy do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych oraz rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie prowadzenia kursów z zakresu przewozu towarów niebezpiecznych. Zarówno przepis 1.8.3.1 ADR, jak i art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 19 października 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych, nie określają formy realizacji obowiązku wyznaczenia doradcy DGSA przez nadawców.

By zostać doradcą DGSA w Polsce, należy zatem: posiadać wykształcenie wyższe, nie być skazanym za przestępstwo umyślne przeciwko wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu oraz bezpieczeństwu powszechnemu, ukończyć kurs doradcy (44 godziny lekcyjne, łącznie 6 dni) oraz złożyć z wynikiem pozytywnym egzamin przed komisją egzaminacyjną działającą przy Dyrektorze Transportowego Dozoru Technicznego (TDT), nie później niż w terminie 12 miesięcy od dnia ukończenia kursu doradcy. Przy czym, zgodnie z pkt 1.8.3.4 Umowy, doradcą może być także kierujący przedsiębiorstwem, osoba pełniąca inne obowiązki w przedsiębiorstwie lub osoba niezatrudniona bezpośrednio przez to przedsiębiorstwo, pod warunkiem że osoba ta jest w stanie wykonywać obowiązki doradcy ADR. Przepisy wskazują jedynie, iż wyznaczenie powinno zostać dokonane na koszt przedsiębiorstwa oraz, że w przedsiębiorstwie musi zostać wyznaczony co najmniej jeden doradca DGSA, właściwy ze względu na zakres wykonywanego przewozu oraz czynności z nim związanych (np. załadunek, rozładunek). Oznacza to, że nadawcy mają swobodę odnośnie do czynności prawnej wyznaczenia doradcy i może to być każda, prawnie dopuszczalna forma, tak samo jak każdy, posiadający świadectwo doradca, zarówno polski, jak i zagraniczny. A zatem, doradcą DGSA w Polsce może zostać zarówno pracownik - wówczas formą wyznaczenia będzie umowa o pracę, jak również specjalista (podmiot) zewnętrzny - wówczas formą wyznaczenia będzie np. umowa zlecenia albo umowa współpracy.

Obowiązek wyznaczenia przez nadawców doradcy do spraw bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych nie jest nowym wymogiem. Obowiązek ten został wprowadzony w dniu 1 stycznia 2019 r., na podstawie przepisu 1.8.3.1 Umowy dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Natomiast, aby umożliwić uczestnikom przewozu dostosowanie prowadzonej działalności do tego wymagania wprowadzono jednocześnie okres przejściowy, dopuszczający takie wyznaczenie najpóźniej w dniu 31 grudnia 2022 r. Oznacza to, że od dnia 1 stycznia 2023 r. przedsiębiorca, którego działalność obejmuje nadawanie towarów niebezpiecznych do przewozu, zarówno w Polsce, jak i w innych Państwach-Stronach ADR, powinien mieć wyznaczonego doradcę DGSA, a nie dopiero rozpoczynać proces wyznaczania doradcy. Zgodnie z Lp. 6.2 załącznika nr 1 do ustawy z dnia 19 października 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych, niewyznaczenie doradcy przez jakiegokolwiek uczestnika tego przewozu, w tym przez nadawcę, stanowi naruszenie warunków i wymagań transportu drogowego towarów niebezpiecznych i podlega karze pieniężnej, w Polsce, w wysokości 5000 PLN.

Przechodząc do kwestii obowiązków prawnych nadawcy towarów niebezpiecznych. Umowa ADR przez pojęcie nadawcy rozumie przedsiębiorstwo, które wysyła towary niebezpieczne, zarówno we własnym imieniu jak też w imieniu osoby trzeciej. Jeżeli operacja transportowa odbywa się na podstawie umowy przewozu, to za nadawcę uważa się to przedsiębiorstwo, które jest nadawcą zgodnie z umową przewozu. Nadawca towarów niebezpiecznych zobowiązany jest dostarczyć do przewozu tylko takie przesyłki, które spełniają wymagania ADR. W zakresie podanym w 1.4.1, powinien w szczególności:

(a) upewnić się, że towary niebezpieczne są sklasyfikowane i dopuszczone do przewozu zgodnie z ADR;

(b) zaopatrzyć przewoźnika w informacje i dane w formie możliwej do odczytania oraz, jeżeli to konieczne, w wymagane dokumenty przewozowe oraz dokumenty towarzyszące(zezwolenia, dopuszczenia, powiadomienia, świadectwa itd.), uwzględniając w szczególności wymagania podane w dziale 5.4 oraz w tabelach w części 3;

(c) używać wyłącznie opakowań, DPPL oraz cystern (pojazdów-cystern, cystern odejmowalnych, pojazdów-baterii, MEGC, cystern przenośnych i kontenerów-cystern), które są dopuszczone i odpowiednie do przewozu danych materiałów oraz posiadają znaki wymagane przez ADR;

(d) stosować się do wymagań dotyczących sposobów nadania i ograniczeń wysyłkowych;

(e) zapewnić, aby nawet próżne nieoczyszczone i nieodgazowane cysterny (pojazdy-cysterny, cysterny odejmowalne, pojazdy-baterie, MEGC, cysterny przenośne i kontenery-cysterny), a także próżne nieoczyszczone pojazdy oraz kontenery do przewozu luzem, były oznakowane i zaopatrzone w wymagane duże nalepki ostrzegawcze zgodnie z działem 5.3,a próżne nieoczyszczone cysterny były tak samo zamknięte i szczelne jak w stanie ładownym. Jeżeli nadawca korzysta z usług innych uczestników przewozu (pakującego, załadowcy, napełniającego, itd.), to powinien podjąć odpowiednie środki dla zapewnienia, aby przesyłka spełniała wymagania ADR. Jednakże w przypadku wymagań podanych w 1.4.2.1.1 (a), (b), (c) i (e), nadawca może polegać na informacjach i danych udostępnionych mu przez innych uczestników przewozu.

Kluczowe dla potencjalnych nadawców postanowienia umowy ADR w zakresie obowiązku ustanawiania doradców do spraw bezpieczeństwa zawarte zostały w pkt. 1.8.3 Doradca do spraw bezpieczeństwa:

1.8.3.1 Każde przedsiębiorstwo, którego działalność obejmuje przewóz towarów niebezpiecznych albo związane z nim pakowanie, załadunek, napełnianie lub rozładunek, powinno wyznaczyć jednego lub więcej doradców do spraw bezpieczeństwa w transporcie towarów niebezpiecznych, odpowiedzialnego za wspieranie działań zapobiegających zagrożeniom dla osób, mienia i środowiska, związanych z taką działalnością.

1.8.3.2 Właściwe władze Umawiającej się Strony mogą postanowić, że wymaganie to nie ma zastosowania wobec przedsiębiorstw: (a) których działalność dotyczy takich ilości towarów w każdej jednostce transportowej, które są mniejsze od podanych pod 1.1.3.6, 1.7.1.4 i w działach 3.3, 3.4 i 3.5, albo (b) dla których przewóz lub związany z nim załadunek lub rozładunek towarów niebezpiecznych nie stanowi głównej lub dodatkowej działalności, a które okazjonalnie zaangażowane są w przewóz krajowy lub związany z nim załadunek lub rozładunek towarów niebezpiecznych, stwarzających małe ryzyko zanieczyszczenia środowiska.

Odnosząc się do postanowień pkt. 1.8.3.2. umowa stwarza możliwość ograniczenia obowiązku o jakim mowa, jeżeli taka będzie decyzja kompetentnych władz krajowych państw - stron umowy ADR. Zauważmy, że większość odpadów medycznych klasyfikuje się do kategorii B (UN 3291), a więc zgodnie z tabelą wskazaną w 1.1.3.6.3 umowy ADR towary niebezpieczne przewożone w jednostce transportowej należące do tej samej kategorii transportowej, to ich maksymalna ilość całkowita przypadająca na jednostkę transportową wynosi 333 kg. Zwróćmy jednak uwagę na konstrukcję postanowienia 1.8.3.2: "Właściwe władze Umawiającej się Strony mogą postanowić, że wymaganie to nie ma zastosowania wobec przedsiębiorstw". Z protokołu podpisania umowy ADR wynika, że Rzeczpospolita Polska nie złożyła zastrzeżenia w przedmiotowym zakresie, W art. 15 ust. 2 ustawy krajowej czytamy natomiast: "Obowiązek wyznaczenia doradcy nie dotyczy uczestników wykonujących przewóz towarów niebezpiecznych każdorazowo w ilościach mniejszych niż określone w ADR, RID lub ADN". Opiniujący zauważa istotne wątpliwości interpretacyjne dot. "ilości mniejsze niż określone w ADR", tzn. czy komentowana norma ustawowa ma odniesienie do lit. a podrozdziału 1.8.3.2 ADR, który reguluje - przypomnijmy - iż "Właściwe władze Umawiającej się Strony mogą postanowić, że wymaganie to nie ma zastosowania wobec przedsiębiorstw: których działalność dotyczy takich ilości towarów w każdej jednostce transportowej, które nie są większe od podanych w 1.1.3.6, 1.7.1.4 i w działach 3.3, 3.4 i 3.5,? Sformułowanie użyte w art. 15 ust. 2 ustawy"(.) ilości mniejsze niż określone w ADR" różni się od sformułowania użytego w lit. (b) podrozdziału 1.8.3.2 ADR "(.) które nie są większe od podanych w 1.1.3.6, 1.7.1.4 i w działach 3.3, 3.4 i 3.5, lub (.). Ilości "mniejsze niż określone w ADR" może być rozumiane, jako ilości mniejsze niż podane w tych przepisach, czyli de facto wyłączenia nie mają do nich zastosowania. Nadto zauważmy, że nawet gdyby udzielić odpowiedzi pozytywnej na pytanie i przyznać, że norma zawarł w art. 15 ust. 2 dotyczy ww. wskazanych postanowień umowy ADR, to zawężona została jedynie do uczestników wykonujących przewóz towarów niebezpiecznych, a nie wszystkich wytwórców towarów niebezpiecznych. Wykładnia normy prawnej rozszerzającą jej zakres na nadawców w ocenie Opiniującego byłaby niepoprawna.

Opiniujący szczególną uwagę zwraca na postanowienia 1.8.3.1 dotyczące przedsiębiorców zlecających przewóz towarów niebezpiecznych. Jeżeli wykonują czynności związane z pakowaniem, załadunkiem, napełnianiem lub rozładunkiem towarów niebezpiecznych, norma zobowiązuje je do ustanowienia doradcy DGSA, czyli mowa o zobowiązaniu prawnym przewoźnika, spedytora, pakującego, załadowcy, napełniającego np. cysterny, rozładowującego, etc. Wyszczególnienie czynności faktycznych o jakich mowa w ww. normie prawnej w ocenie Opiniującego jest enumeratywne i nie mieszczą się w nim inne czynności faktyczne, np. składowanie. Przedsiębiorstwo, które prowadzi pakowanie i załadunek towarów niebezpiecznych (w ilościach wymagających oznakowania pojazdu tablicami barwy pomarańczowej z przodu i z tyłu), powinno posiadać doradcę DGSA. Zakres usług takiego doradcy będzie zależał od rodzaju i częstotliwości transportu ładunków objętych umową ADR oraz czynności z nim związanych. Jeżeli jednak przedsiębiorca nie wykonuje tych czynności faktycznych, wszystkich łącznie lub choćby pojedynczych, np. samego pakowania, należy wnioskować, że podlega zwolnieniu z tego obowiązku.

adwokat dr Paweł Bała