POSTĘPOWANIE DYSCYPLINARNE WOBEC ŻOŁNIERZY WOJSKA POLSKIEGO

 

 

Zasady ogólne

Pokrzywdzonym jest osoba, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone zachowaniem żołnierza stanowiącym przewinienie dyscyplinarne. Celem postępowania dyscyplinarnego jest:

1) ustalenie, czy czyn, którego popełnienie zarzucono obwinionemu, został popełniony i czy obwiniony jest jego sprawcą;

2)wyjaśnienie przyczyn i okoliczności popełnienia czynu;

3)zebranie i utrwalenie dowodów w sprawie.

 

Przed wszczęciem postępowania dyscyplinarnego przełożony dyscyplinarny może zlecić przeprowadzenie czynności wyjaśniających. Zlecenie następuje w drodze postanowienia. Czynności wyjaśniające kończy się w terminie do 30 dni od dnia wydania postanowienia, a w szczególnych przypadkach ze względu na charakter sprawy czynności wyjaśniające za zgodą przełożonego dyscyplinarnego mogą być kontynuowane w terminie nie dłuższym niż 60 dni od dnia wydania postanowienia. Z przeprowadzonych czynności wyjaśniających rzecznik dyscyplinarny sporządza notatkę służbową, w której w szczególności przedstawia wnioski dotyczące wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, odstąpienia od wszczęcia postępowania dyscyplinarnego albo odstąpienia od wszczęcia postępowania dyscyplinarnego i przeprowadzenia rozmowy dyscyplinującej ze sprawcą przewinienia dyscyplinarnego.

 

Okres przedawnienia karalności przewinienia dyscyplinarnego. wynosi 1 rok począwszy od dnia popełnienia przewinienia dyscyplinarnego, przy czym jeżeli żołnierz z powodu nieobecności w służbie nie ma możliwości złożenia wyjaśnień, bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się żołnierza do służby. Zawieszenie postępowania dyscyplinarnego wstrzymuje bieg terminu przedawnienia. W przypadku gdy przewinienie dyscyplinarne stanowi jednocześnie przestępstwo lub wykroczenie albo przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, przedawnienie karalności dyscyplinarnej następuje z upływem okresu przedawnienia ich karalności.

 

Postępowanie dyscyplinarne przełożony dyscyplinarny wszczyna z własnej inicjatywy lub:

1)na wniosek przełożonego żołnierza;

2) na polecenie przełożonego, któremu podlega służbowo przełożony dyscyplinarny;

3) na żądanie organu kontroli;

4) na żądanie Żandarmerii Wojskowej lub wojskowego organu porządkowego;

5) na żądanie sądu lub prokuratora;

6) wskutek wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art. 385 ust. 1 ustawy o obronie ojczyzny

7) przełożony dyscyplinarny może wszcząć postępowanie dyscyplinarne na wniosek innego zainteresowanego organu, instytucji lub pokrzywdzonego.

 

 

Wydanie orzeczenia bez wszczynania postępowania dyscyplinarnego

Przełożony dyscyplinarny może wydać orzeczenie bez wszczynania postępowania dyscyplinarnego, jeżeli okoliczności popełnionego czynu i wina żołnierza nie budzą wątpliwości oraz nie zachodzi potrzeba wymierzenia kary dyscyplinarnej surowszej niż kary pieniężnej w wysokości 3 stawek dziennych.

Orzeczenie wydaje się po wysłuchaniu żołnierza i złożeniu przez niego wyjaśnienia na piśmie oraz wyrażeniu pisemnej zgody na poddanie się karze dyscyplinarnej bez prowadzenia postępowania dyscyplinarnego. Po wszczęciu postępowania dyscyplinarnego nie później niż w dniu zapoznania się obwinionego z całością materiałów sprawy obwiniony może złożyć wniosek o dobrowolne poddanie się karze dyscyplinarnej. Przełożony dyscyplinarny może uwzględnić wniosek o dobrowolne poddanie się karze dyscyplinarnej, jeżeli okoliczności popełnienia przewinienia dyscyplinarnego i wina obwinionego nie budzą wątpliwości, a charakter popełnionego przewinienia nie uzasadnia wymierzenia kary dyscyplinarnej surowszej niż nagana. W przypadku uwzględnienia wniosku o dobrowolne poddanie się karze dyscyplinarnej przełożony dyscyplinarny wydaje orzeczenie bez przeprowadzenia raportu dyscyplinarnego.

Od powyższych orzeczeń żołnierzowi przysługuje odwołanie na zasadach dotyczących odwołań od orzeczeń wydanych po przeprowadzeniu postępowania dyscyplinarnego.

 

 

Rozmowa dyscyplinująca

W przypadku czynu stanowiącego przewinienie dyscyplinarne mniejszej wagi przełożony dyscyplinarny może odstąpić od wszczęcia postępowania dyscyplinarnego i przeprowadzić ze sprawcą przewinienia dyscyplinarnego udokumentowaną w formie notatki rozmowę dyscyplinującą. Rozmowę dyscyplinującą, można przeprowadzić w terminie do 30 dni od dnia powzięcia przez przełożonego dyscyplinarnego wiadomości o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego. Rozmowa ta polega na wytknięciu żołnierzowi niewłaściwego postępowania oraz uprzedzeniu go o możliwości zastosowania innych środków dyscyplinujących, a także wszczęcia postępowania dyscyplinarnego i wymierzenia kary dyscyplinarnej w przypadku ponownego popełnienia czynu, za który żołnierz ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną.

Jeżeli żołnierz nie zgadza się z wytkniętym mu niewłaściwym postępowaniem podczas rozmowy dyscyplinującej w terminie 2 dni od dnia zapoznania się z notatką z tej rozmowy może wnieść do przełożonego dyscyplinarnego pisemny sprzeciw. O prawie do wniesienia sprzeciwu żołnierza poucza się podczas rozmowy dyscyplinującej, a treść pouczenia zawiera się w notatce z tej rozmowy.  Wniesienie sprzeciwu powoduje wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Brak wniesienia sprzeciwu powoduje włączenie notatki z przeprowadzonej rozmowy dyscyplinującej do ewidencji wojskowej żołnierza, z którym była przeprowadzona ta rozmowa. W przypadku wniesienia sprzeciwu notatkę z przeprowadzonej rozmowy dyscyplinującej włącza się do akt postępowania dyscyplinarnego.

Rozmowę dyscyplinującą przeprowadza przełożony dyscyplinarny. W uzasadnionym przypadku przełożony dyscyplinarny może na piśmie upoważnić do przeprowadzenia w jego imieniu rozmowy dyscyplinującej żołnierza w stopniu wojskowym nie niższym od stopnia posiadanego przez żołnierza, z którym ma być prowadzona ta rozmowa, lub zajmującego co najmniej równorzędne z tym żołnierzem stanowisko służbowe. Notatkę służbową z rozmowy dyscyplinującej żołnierz upoważniony do jej przeprowadzenia przedstawia przełożonemu dyscyplinarnemu przed jej przekazaniem do ewidencji wojskowej żołnierza, z którym była przeprowadzona rozmowa dyscyplinująca.

 

 

Początek postępowania dyscyplinarnego

Wszczęcie postępowania dyscyplinarnego następuje w drodze postanowienia, którego odpis niezwłocznie doręcza się obwinionemu. Zawiadomienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego doręcza się także sądowi, prokuratorowi oraz organowi, instytucji lub pokrzywdzonemu, jeżeli postępowanie dyscyplinarne zostało wszczęte na ich wniosek.

Postanowienie zawiera:

1)stopień wojskowy, imię, nazwisko i stanowisko służbowe przełożonego dyscyplinarnego;

2)datę i miejsce wydania;

3)stopień wojskowy, imię, nazwisko i stanowisko służbowe obwinionego;

4)podstawę prawną;

5)datę otrzymania przez przełożonego dyscyplinarnego informacji uzasadniającej podejrzenie popełnienia przez żołnierza zarzucanego mu czynu;

6)określenie czynu zarzucanego obwinionemu wraz z jego kwalifikacją prawną;

7)uzasadnienie faktyczne czynu zarzucanego obwinionemu;

8)wyznaczenie rzecznika dyscyplinarnego do prowadzenia postępowania dyscyplinarnego z podaniem stopnia wojskowego, imienia, nazwiska i stanowiska służbowego;

9)podpis przełożonego dyscyplinarnego.

 

Rzecznik dyscyplinarny zbiera dowody i podejmuje czynności niezbędne do wyjaśnienia sprawy, w szczególności przesłuchuje obwinionego, świadków i pokrzywdzonego, dokonuje oględzin, konfrontacji, okazania oraz dokonuje odtworzenia przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów. Zleca lub występuje do przełożonego dyscyplinarnego o zlecenie przeprowadzenia odpowiednich badań, ekspertyz i tłumaczeń oraz zasięga niezbędnych opinii. Z czynności tych sporządza się protokół. Z innych czynności sporządza się protokół, jeżeli przepis szczególny tego wymaga albo przełożony dyscyplinarny lub rzecznik dyscyplinarny uzna to za potrzebne. W pozostałych przypadkach można ograniczyć się do sporządzenia notatki służbowej.

 

 

Uprawnienia obwinionego w toku postępowania dyscyplinarnego

W toku postępowania dyscyplinarnego obwiniony ma prawo do:

1)odmowy składania wyjaśnień;

2)zgłaszania wniosków dowodowych;

3)przeglądania akt postępowania dyscyplinarnego oraz sporządzania z nich notatek, fotokopii lub odpisów;

4)korzystania z pomocy obrońcy, którym może być wskazany przez obwinionego żołnierz, adwokat albo radca prawny;

5)wnoszenia zażaleń na postanowienia.

 

Obwiniony ma prawo do końcowego zapoznania z aktami sprawy. Jeżeli rzecznik dyscyplinarny uzna, że zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności sprawy, zapoznaje obwinionego lub jego obrońcę, jeżeli został ustanowiony, z aktami postępowania dyscyplinarnego. Rzecznik dyscyplinarny po zapoznaniu obwinionego z aktami postępowania dyscyplinarnego wydaje postanowienie o zamknięciu postępowania dowodowego i sporządza w terminie 7 dni sprawozdanie z przeprowadzonego postępowania oraz przekazuje akta postępowania dyscyplinarnego przełożonemu dyscyplinarnemu.

 

 

Zakończenie postępowania dyscyplinarnego

Na podstawie zebranego w postępowaniu materiału dowodowego przełożony dyscyplinarny wydaje orzeczenie o:

1)uniewinnieniu, jeżeli przeprowadzone postępowanie nie potwierdziło zarzutów stawianych obwinionemu;

2)uznaniu za winnego popełnienia czynu, za który obwiniony ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, i o wymierzeniu kary dyscyplinarnej;

3)uznaniu za winnego popełnienia czynu, za który obwiniony ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną, i o odstąpieniu od wymierzenia kary dyscyplinarnej;

4)umorzeniu postępowania.

 

Przełożony dyscyplinarny może odstąpić od ukarania, jeżeli stopień winy lub stopień szkodliwości przewinienia dyscyplinarnego dla służby nie jest znaczny, a właściwości i warunki osobiste obwinionego oraz dotychczasowy przebieg służby uzasadniają przypuszczenie, że mimo odstąpienia od ukarania będzie on przestrzegał dyscypliny służbowej oraz zasad etyki zawodowej.

Przy wymierzaniu kary dyscyplinarnej uwzględnia się rodzaj i wagę czynu, skutki i okoliczności jego popełnienia, pobudki działania obwinionego, następstwa negatywne dla służby, dotychczasowe wyniki w służbie, opinię służbową, okres pozostawania w służbie oraz zachowanie się obwinionego przed popełnieniem i po popełnieniu zarzuconego mu czynu, a także okoliczności, zarówno łagodzące, jak i obciążające, istotne w sprawie.

 

 

Odwołanie

Postępowanie dyscyplinarne jest postępowaniem dwuinstancyjnym. Obwiniony może wnieść na piśmie odwołanie od orzeczenia w terminie 7 dni od dnia doręczenia orzeczenia za pośrednictwem przełożonego dyscyplinarnego. Od orzeczenia wydanego w pierwszej instancji przez przełożonego dyscyplinarnego przysługuje odwołanie do wyższego przełożonego dyscyplinarnego. Od orzeczenia wydanego w pierwszej instancji przez Ministra Obrony Narodowej lub Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych odwołanie nie przysługuje. Obwiniony lub jego obrońca, jeżeli został ustanowiony, może jednak zwrócić się odpowiednio do Ministra Obrony Narodowej lub Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od orzeczeń dyscyplinarnych.

W postępowaniu odwoławczym rozpoznanie sprawy następuje na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu zakończonym zaskarżonym orzeczeniem. Jeżeli jest to potrzebne do wydania prawidłowego orzeczenia, przełożony dyscyplinarny właściwy do rozpatrzenia odwołania może uzupełnić materiał dowodowy, zlecając rzecznikowi dyscyplinarnemu prowadzącemu postępowanie dyscyplinarne przeprowadzenie czynności dowodowych, określając ich zakres i termin ich przeprowadzenia.

 

 

dr Paweł Bała

ADWOKAT